Welke soorten jeugdliteratuur bestaan er?
Jeugdliteratuur bestaat uit verschillende soorten boeken die speciaal geschreven zijn voor kinderen en jongeren van 0 tot ongeveer 18 jaar. Van voelboeken voor baby’s tot young adult romans voor tieners – elk type jeugdliteratuur sluit aan bij de ontwikkelingsfase van de lezer. Deze verschillende categorieën helpen kinderen stap voor stap hun lees- en taalvaardigheden te ontwikkelen.
Wat is jeugdliteratuur eigenlijk precies?
Jeugdliteratuur omvat alle boeken die speciaal geschreven en uitgegeven zijn voor lezers van 0 tot ongeveer 18 jaar. Het onderscheidt zich van volwassenenliteratuur door eenvoudigere taal, herkenbare thema’s en verhaalstructuren die aansluiten bij de cognitieve en emotionele ontwikkeling van kinderen.
Het belangrijkste verschil zit in de manier waarop verhalen verteld worden. Jeugdboeken gebruiken vaak kortere zinnen, bekende woorden en situaties waar kinderen zich in kunnen herkennen. De onderwerpen zijn afgestemd op wat kinderen in verschillende levensfases bezighoudt.
Jeugdliteratuur speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van kinderen. Het helpt bij het leren lezen, vergroot de woordenschat en stimuleert de fantasie. Door verhalen leren kinderen ook over emoties, vriendschap en de wereld om hen heen.
De leeftijdsgrenzen zijn niet hard afgebakend, maar globaal kun je denken aan:
- 0-3 jaar: prentenboeken en voelboeken
- 3-7 jaar: uitgebreide prentenboeken
- 6-9 jaar: eerste leesboeken
- 9-12 jaar: kinderboeken
- 12+ jaar: young adult literatuur
Welke jeugdboeken zijn er voor de allerkleinsten?
Voor baby’s en peuters van 0 tot 3 jaar zijn er voelboeken, kartonboeken en eerste woordenboeken beschikbaar. Deze boeken hebben dikke pagina’s die kleine handjes kunnen vastpakken, eenvoudige plaatjes en vaak verschillende texturen om aan te voelen.
Voelboeken bevatten verschillende materialen zoals zachte stof, ruwe oppervlakken of glimmende delen. Dit stimuleert de zintuiglijke ontwikkeling van baby’s en peuters. Ze leren door aanraking en ontdekking.
Kartonboeken zijn stevig en kunnen tegen een stootje. Ze bevatten vaak eenvoudige plaatjes van bekende voorwerpen zoals dieren, speelgoed of eten. De teksten zijn minimaal – vaak slechts één woord per pagina.
Eerste woordenboeken helpen peuters bij het leren van nieuwe woorden. Ze bevatten heldere afbeeldingen van voorwerpen uit de dagelijkse omgeving, vaak gegroepeerd per thema zoals ‘in huis’ of ‘op straat’.
Deze leeftijdsgroep heeft vooral behoefte aan herhaling, herkenbare beelden en interactie. Het gaat nog niet om verhalen, maar om het ontdekken van boeken als object en het leggen van eerste verbindingen tussen woorden en beelden.
Wat voor soorten prentenboeken bestaan er?
Prentenboeken voor 3 tot 7 jaar vallen uiteen in verhalenboeken, informatieve prentenboeken, interactieve boeken en prentenboeken zonder tekst. Bij alle soorten werken illustraties en tekst samen om het verhaal te vertellen en de boodschap over te brengen.
Verhalenboeken vormen de grootste groep. Ze vertellen een compleet verhaal met begin, middenstuk en einde. Bekende voorbeelden zijn sprookjes, verhalen over vriendschap of avonturen van dieren. De illustraties ondersteunen en verrijken het verhaal.
Informatieve prentenboeken leggen onderwerpen uit zoals dieren, het weer of hoe dingen werken. Ze combineren feitelijke informatie met aantrekkelijke plaatjes. Deze boeken helpen kinderen hun wereldkennis uit te breiden.
Interactieve boeken nodigen kinderen uit om mee te doen. Denk aan boeken met flapjes, geluidsknoppen of opdrachten zoals ‘zoek de muis op elke pagina’. Ze maken het lezen tot een actieve bezigheid.
Prentenboeken zonder tekst vertellen hun verhaal alleen door middel van illustraties. Kinderen kunnen zelf het verhaal bedenken en vertellen. Dit stimuleert hun creativiteit en mondelinge taalvaardigheid.
In alle prentenboeken is de samenwerking tussen beeld en tekst belangrijk. Goede illustraties voegen informatie toe die niet in de tekst staat, waardoor het verhaal rijker wordt.
Welke leesboeken zijn geschikt voor beginnende lezers?
Beginnende lezers van 6 tot 9 jaar kunnen terecht bij AVI-boeken, eerste leesboeken, stripverhalen en korte verhalen. Deze boeken zijn ingedeeld naar leesniveau, zodat kinderen boeken kunnen kiezen die bij hun vaardigheden passen zonder gefrustreerd te raken.
AVI-boeken (Analyse van Individualiseringsvormen) zijn ingedeeld in niveaus van Start tot M9. Elk niveau heeft specifieke kenmerken wat betreft woordlengte, zinslengte en moeilijkheid van de inhoud. AVI-Start gebruikt bijvoorbeeld alleen korte woorden en eenvoudige zinnen.
Eerste leesboeken zijn speciaal geschreven voor kinderen die net zelfstandig kunnen lezen. Ze hebben grote letters, veel wit op de pagina en verhalen die niet te lang zijn. De onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld van kinderen.
Stripverhalen combineren tekst met plaatjes in tekstballonnen. Dit maakt lezen makkelijker omdat de afbeeldingen helpen bij het begrijpen van de tekst. Strips zijn vaak populair bij kinderen die moeite hebben met lezen.
Bij het kiezen van de juiste moeilijkheidsgraad kun je letten op de vijf-vingerregel: als een kind op één pagina meer dan vijf woorden niet kan lezen, is het boek waarschijnlijk te moeilijk. Het is beter om met een iets makkelijker boek te beginnen dan een kind te overbelasten. Heb je nog vragen over het juiste leesniveau? Bekijk dan onze veelgestelde vragen voor meer informatie.
Wat zijn de populairste genres voor oudere kinderen?
Kinderen van 9 tot 12 jaar hebben de keuze uit avontuurverhalen, fantasyverhalen, realistische verhalen, historische verhalen en informatieve boeken. In deze leeftijd ontwikkelen kinderen hun eigen leesvoorkeuren en ontdekken ze welke genres hen het meest aanspreken.
Avontuurverhalen bevatten spannende gebeurtenissen, vaak met een hoofdpersoon die uitdagingen moet overwinnen. Denk aan verhalen over ontdekkingsreizen, mysteries oplossen of gevaarlijke situaties overleven. Deze boeken houden kinderen geboeid door de spanning.
Fantasyverhalen spelen zich af in denkbeeldige werelden met magie, mythische wezens of bijzondere krachten. Ze stimuleren de verbeelding en bieden een ontsnapping uit de dagelijkse werkelijkheid. Veel kinderen worden gegrepen door deze verhalen.
Realistische verhalen gaan over herkenbare situaties zoals problemen op school, vriendschappen, familie-omstandigheden of het opgroeien. Ze helpen kinderen hun eigen ervaringen te begrijpen en geven inzicht in de gevoelens van anderen.
Historische verhalen spelen zich af in het verleden en leren kinderen over verschillende tijdperken. Ze combineren geschiedenis met spannende verhalen, waardoor leren leuk wordt.
Informatieve boeken gaan dieper in op onderwerpen die kinderen interesseren, zoals dieren, wetenschap, sport of hobby’s. Ze zijn geschreven op een toegankelijke manier en vaak rijk geïllustreerd.
In deze leeftijd beginnen kinderen te ontdekken wat ze leuk vinden om te lezen. Hun interesses worden specifieker en ze durven langere boeken aan te pakken.
Welke young adult boeken spreken tieners aan?
Tieners vanaf 12 jaar zoeken in coming-of-age verhalen, dystopische romans, romantische verhalen en maatschappijkritische boeken. Deze leeftijdsgroep wil verhalen die hun eigen zoektocht naar identiteit weerspiegelen en complexere thema’s behandelen dan kinderboeken.
Coming-of-age verhalen gaan over het volwassen worden en alle uitdagingen die daarbij horen. Ze behandelen onderwerpen zoals eerste liefde, vriendschap, identiteit en de zoektocht naar je plaats in de wereld. Tieners herkennen zich in deze verhalen.
Dystopische romans schetsen donkere toekomstbeelden waarin de maatschappij is veranderd of onderdrukt wordt. Deze verhalen laten tieners nadenken over macht, vrijheid en wat er mis kan gaan in de wereld. Ze bevatten vaak een kritische boodschap.
Romantische verhalen richten zich op liefdesrelaties en emotionele ontwikkeling. Ze helpen tieners hun eigen gevoelens te begrijpen en geven inzicht in relaties. Deze boeken zijn vaak populair, vooral bij meisjes.
Maatschappijkritische boeken behandelen actuele onderwerpen zoals discriminatie, milieuproblemen, sociale ongelijkheid of politieke kwesties. Ze dagen tieners uit om na te denken over de wereld om hen heen en hun eigen standpunten te vormen.
Young adult literatuur neemt tieners serieus als lezers. De verhalen zijn complexer dan kinderboeken en durven moeilijke onderwerpen aan te pakken. Ze bieden houvast in een periode waarin veel verandert.
Hoe kies je het juiste boek voor elk kind?
Het selecteren van passende jeugdliteratuur vereist aandacht voor leesniveau, persoonlijke interesses, gevoeligheid en ontwikkelingsfase. Leerkrachten spelen hierin een belangrijke rol door kinderen te begeleiden naar boeken die zowel uitdagend als toegankelijk zijn.
Begin altijd met het vaststellen van het leesniveau. Dit kun je doen door te observeren hoe een kind leest, welke woorden lastig zijn en hoe goed het verhaal wordt begrepen. Kies boeken die net iets uitdagender zijn dan wat het kind makkelijk kan lezen.
Persoonlijke interesses zijn belangrijk voor leesmotivatie. Een kind dat van dieren houdt, zal sneller gegrepen worden door een verhaal over een hond dan door een sprookje. Vraag kinderen waar ze van houden en zoek daar boeken bij.
Houd rekening met gevoeligheid. Sommige kinderen zijn nog niet toe aan verhalen over verdriet, echtscheiding of andere zware onderwerpen. Andere kinderen zoeken juist naar boeken die hen helpen bij het verwerken van moeilijke ervaringen.
De ontwikkelingsfase speelt ook mee. Een kind van 8 jaar dat goed kan lezen, heeft toch andere emotionele behoeften dan een 12-jarige. Kies inhoud die past bij de leeftijd, ook al is het technische leesniveau hoger.
Als leerkracht kun je kinderen helpen door een gevarieerd aanbod te creëren, regelmatig voor te lezen uit verschillende genres en kinderen aan te moedigen om nieuwe soorten boeken uit te proberen. Door de juiste match te maken tussen kind en boek, groeit het leesplezier vanzelf. Wil je meer weten over onze aanpak? Lees dan meer over ons en onze visie op taalonderwijs.
Bij Taalklasse begrijpen we hoe belangrijk de juiste jeugdliteratuur is voor de ontwikkeling van lees- en taalvaardigheden. Onze Leerlijn Lezen en Schrijven methode plaatst kinderboeken centraal in het leerproces en helpt leerkrachten bij het selecteren van boeken die perfect aansluiten bij elke ontwikkelingsfase. Zo maken we lezen en schrijven weer tot een plezierige ervaring voor alle kinderen. Voor vragen over onze methode kun je altijd contact met ons opnemen.